Khi nói đến “bất hợp pháp” ở Nhật Bản, nhiều người thường nghĩ ngay đến việc sống không giấy tờ hoặc làm việc trái quy định. Tuy nhiên, khái niệm này rộng hơn rất nhiều và bao gồm mọi hành vi vi phạm luật pháp Nhật Bản, đặc biệt là các quy định liên quan đến người nước ngoài. Để tránh rơi vào tình trạng này, bạn cần hiểu rõ những gì được coi là bất hợp pháp và hậu quả nghiêm trọng của nó.
1. Bất hợp pháp ở Nhật là gì?
“Bất hợp pháp” (違法, Ihou) là hành vi vi phạm luật pháp của Nhật Bản. Đối với người nước ngoài, bất hợp pháp thường liên quan đến các lĩnh vực như:
a. Về cư trú
- Ở lại quá hạn visa: Khi visa hết hạn mà không gia hạn hoặc rời khỏi Nhật, bạn sẽ bị coi là cư trú bất hợp pháp (不法滞在, Fuhou Taizai).
- Không có giấy tờ hợp pháp: Những người nhập cảnh trái phép hoặc mất giấy tờ cư trú.
b. Về làm việc
- Làm việc quá số giờ cho phép: Du học sinh chỉ được làm tối đa 28 giờ/tuần. Làm vượt quá giới hạn này là vi phạm.
- Làm việc không đúng ngành nghề: Người lao động có visa kỹ năng, kỹ sư, hoặc thực tập sinh chỉ được làm công việc trong ngành được phép. Làm sai ngành là bất hợp pháp.
- Không khai báo thuế: Không đóng thuế thu nhập khi làm việc tại Nhật cũng là hành vi vi phạm.
c. Các hành vi khác
- Mua bán giấy tờ hoặc SIM trái phép: Sử dụng hoặc bán giấy tờ giả, tài khoản ngân hàng, hoặc SIM điện thoại để kiếm lợi nhuận.
- Trốn nợ nhà mạng hoặc tín dụng: Không thanh toán hóa đơn hoặc cố tình trốn nợ cũng bị coi là vi phạm pháp luật dân sự.
2. Tại sao người Việt thường rơi vào tình trạng bất hợp pháp tại Nhật?
- Thiếu hiểu biết về luật pháp: Chưa nắm rõ quy định visa, thuế, hoặc giấy tờ cần thiết khi sống và làm việc tại Nhật.
- Cả tin: Một số người dễ dàng bị dụ dỗ bởi những công việc lương cao nhưng không hợp pháp. Sự chênh lệch đáng kể giữa thu nhập từ công việc hợp pháp và bất hợp pháp khiến nhiều người mất cảnh giác và lựa chọn sai.
- Khó khăn tài chính: Việc không đủ thu nhập để trang trải cuộc sống có thể dẫn đến hành vi làm việc trái phép hoặc trốn nợ.
3. Hậu quả của việc sống và làm việc bất hợp pháp
- Bị bắt và trục xuất: Nếu bị phát hiện, bạn sẽ bị xử lý nghiêm khắc, bao gồm trục xuất khỏi Nhật Bản và cấm nhập cảnh từ 1 – 5 năm, hoặc thậm chí vĩnh viễn.
- Tiền phạt và án hình sự: Trong một số trường hợp, bạn có thể bị phạt tiền hoặc giam giữ trước khi bị trục xuất.
- Ảnh hưởng lâu dài: Hồ sơ vi phạm sẽ được lưu trữ trong hệ thống nhập cư, khiến bạn gặp khó khăn khi xin visa đi các nước khác, đặc biệt là các quốc gia phát triển.
- Cuộc sống bấp bênh: Không có bảo hiểm y tế hoặc bảo hiểm lao động, dễ bị lạm dụng bởi chủ lao động, làm việc nhiều giờ với lương thấp, cũng như nguy cơ bị bỏ rơi hoặc không được hỗ trợ khi gặp vấn đề pháp lý.
4. Làm thế nào để tránh rơi vào tình trạng bất hợp pháp?
- Hiểu rõ quy định visa: Luôn kiểm tra thời hạn và điều kiện visa. Nếu muốn gia hạn, hãy nộp hồ sơ sớm tại Cục Xuất Nhập Cảnh (Nyukan). Nếu muốn thay đổi công việc hoặc ngành nghề, đảm bảo rằng visa của bạn phù hợp với công việc mới.
- Làm việc đúng luật: Du học sinh nên đảm bảo không làm quá 28 giờ/tuần và chỉ làm việc trong ngành nghề mà visa cho phép.
- Tìm kiếm hỗ trợ từ tổ chức uy tín: Nếu gặp khó khăn về pháp lý hoặc tài chính, hãy liên hệ với Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật hoặc các tổ chức hỗ trợ người nước ngoài để nhận được sự giúp đỡ kịp thời.
- Tự giác ra đầu thú nếu vi phạm: Nếu đã rơi vào tình trạng bất hợp pháp, hãy ra đầu thú tại Nyukan để được giảm nhẹ hậu quả. Thời gian cấm nhập cảnh khi tự giác đầu thú thường ngắn hơn (chỉ từ 1-3 năm).
5. Kết luận
Bất hợp pháp ở Nhật không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn làm xấu đi hình ảnh của cộng đồng người Việt tại đây. Hãy tuân thủ pháp luật, sống và làm việc đúng quy định để bảo vệ quyền lợi của bản thân và xây dựng uy tín cho cộng đồng. Không đánh đổi tương lai vì lợi ích trước mắt, làm việc bất hợp pháp có thể mang lại thu nhập cao ngay lập tức nhưng cái giá phải trả là mất cơ hội lâu dài.
Hãy giúp đỡ và nâng cao nhận thức cho cộng đồng bằng cách chia sẻ thông tin về luật pháp để mọi người tránh rơi vào tình trạng này.
Nếu bạn có câu hỏi hoặc gặp khó khăn, đừng ngần ngại tìm đến các tổ chức hỗ trợ hoặc Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật. Một cuộc sống hợp pháp không chỉ an toàn mà còn mở ra nhiều cơ hội tốt đẹp hơn trong tương lai.
